Dənizçiliklə bağlı müxtəlif eksponatları görmək istəyirsinizsə "Surxanı" tanker-muzeyinə üz tuta bilərsiniz. Burada nadir pelenqator, teleqraf və dəniz radarlarını görmək mümkündür. Hətta elə eksponatlar var ki, onların dünyada cəmi bir nüxsəsi qalıb.
Azərbaycanda dənizçilik tarixinin daha əvvələ dayandığını göstərən sübutlardan biri Qobustan qayaüstü rəsmləridir.
Qobustandan başlayan gəmiçilik tariximizin keçdiyi inkişaf yolu "Suraxanı" tanker-muzeyində təfərrüatı ilə əks olunub. XIX əsrin sonlarında neft sənayesinin inkişafı daha böyüktutumlu nəqliyyat vasitəsinin hazırlanmasını zəruri etdi. Elə həmin dövrdən etibarən Xəzər dənizində böyük gəmilər üzməyə başladı. Onlardan biri də !"Zoroastr" tankeri idi. Muzeyin ekspozisiyasında da müxtəlif gəmi növlərini görmək mümükündür. Hər bir gəmi xüsusi xilasetmə vasitələri ilə təmin edilir. Bu vasitələrdən həm qəza zamanı şəxsi heyətin xilas olması üçün, həm də dənizdə batan insanları xilas etmək üçün istifadə edirlər. Zaman keçdikcə gəmi avdanlıqlarında baş verən təkamülü bu diplotun üzərində də görmək mümkündür. Belə ki, əvvəllər dənizin dərinliyi ölçmək üçün adi ipin ucuna bağlanmış daşdan istifadə olunurdusa, 50-ci illərdə bu ipi exolot əvəz etdi. Lakin müasir gəmilərdə dərinlik səs ilə deyil, elektromaqnit dalğaları ilə ölçülür. Həm də bir neçə millimetrlik xəta ilə. Muzeyin maraqlı xüsusiyyətlərindən biri də bütün eksponatların orijinal olmasıdır. Hətta bəzilərinin dünyada cəmi bir neçə nümunəsi var. Bu muzeydəki əşyalara peşəkar dənizçilərin vətəni olan Fransa, İngiltərə və Niderland sakinləri də qibtə edə bilərlər. Gəmi hərəkətdəikən burada yalnız qışqıraraq danışmaq lazım gəlir. Eyni vaxtda bir neçə mühərrikin sinxron işlədiyi məkan gəminin ürəyi hesab olunur. Muzeydə gəmi rabitə sisteminin də iş prinsipi nümayiş etdirilir. Gəmi siqnalları bölməsindəki ulduz xəritəsi 28 may 1918-ci il Bakı səmasını əks etdirir. Gəmidə konteynerlərin yüklənməsi və daşınmasını da əyani şəkildə görmək mümükündür. Azərbaycanda gəmiçiliyin inkişafı XX əsrdə Heydər Əliyevin, XXI əsrdə isə İlham Əliyevin adi ilə bağlıdır. Uzaq səfərə çıxan gəmi heyətinin məişəti də muzeydə öz əksini tapıb. Hətta yaxın və uzaq səfərlərə çıxan heyətin geyimləri də müxtəlifdir. Bu fərq həm də dənizçinin vəzifəsindən aslıdır.
Knext, şturval və şturtors bu holland sözləri artıq azərbaycanlı dənizçilər üçün yad deyil. Gəminin idarə edilməsi ən yuxarı hissədə yerləşir. Buradan açıq dənizdə kilometrlərlə ərazini görmək mümkündür. Dövrümüzdə gəmilərin koordinatları GPS siqnalı ilə təyin edilsə də, bəzi cihazların gəmidə olması beynəlxalq qanunvericiliyin tələbidir. Texnologiya nə qədər inkişaf etsə də dəniz astronomiyası köhnəlməyib. Tanker-muzeydəki kolleksiyalar içərisində malakofauna nümunələri də xüsusi maraq doğurur. Kiçik kayut yerləşdirilmiş bu kolleksiya muzey içərisində muzey hesab edilə bilər. Sonda bir xalq məsəlini xatırladaq ki, yüz eşitməkdənsə, bir görmək yaxşıdır...
Ləman Təmirzadə